Samsundaki Türbeler
İsa Baba Türbesi (Merkez)Samsun il merkezinde bulunan İsa Baba Camisi XV. yüzyılda yapılmıştır. Caminin kitabesi bulunmamaktadır. Caminin yanında, kare planlı İsa Baba’nın türbesi bulunmakta olup, türbenin buraya ne zaman eklendiği kesinlik kazanamamıştır.
Türbe kesme taştan yapılmış, cami ile birlikte 1895 yılında onarılmış, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün 1975–1976 yılı onarımından sonra da bugünkü görünümünü almıştır. Camiye bitişik olan kare planlı türbenin üzeri basık bir kubbe ile örtülüdür. Duvarları sağır olup iki cephesinde yuvarlak kemerli birer penceresi bulunmaktadır.
Emir Mirza Bey Türbesi (Bafra)
Samsun Bafra ilçesine 5 km. uzaklıktaki Emir Mirza Bey Türbesi, Türbe Köyü’nde bulunmaktadır. Kitabesinden öğrenildiğine göre Emir Mirza Bey’in veba salgını sırasında ölen yakınları için 1381 yılında yaptırılmıştır. Türbe moloz taştan ve dikdörtgen planlı olarak yapılmış üzeri sivri bir kubbe ile örtülmüştür. Türbenin kubbe dışındaki alanlar tonoz örtülüdür.
Türbe içerisinde Selçuklu üslubunda altı sanduka bulunmaktadır.
Hızır Bey Türbesi (Bafra)
Samsun Bafra ilçesine 2 km uzaklıkta Hasırlı (Mardal) Köyü’nde bulunan bu türbe İsfendiyar Bey’in oğlu Hızır Bey’e aittir. Türbenin mimari yapısı ve tarihi belgeler XIV. yüzyılda yapıldığına işaret etmektedir.
Türbe moloz taştan yapılmış kare planlıdır. Ancak kaçak define kazıcıları tarafından tahrip edilmiştir.
Mustafa Bey Türbesi (Havza)
Samsun Havza ilçesinde bulunan Mustafa Bey Türbesi kitabesinden öğrenildiğine göre, 1429 yılında yapılmıştır.
Türbe kesme ve moloz taştan yapılmıştır. Duvarlarının altı kesme taş, üstü de moloz taş ve tuğla karışımı bir işçilik göstermektedir. Kare planlı türbenin üzeri kubbe ile örtülmüştür. Duvarlardan kubbeye geçişi sağlayan tuğla örtülü pandantiflerin ilginç bir işçiliği vardır. Burada geometrik motiflere yer verilmiştir.
Emir el-Hac Veliyüddün Bin Berekat Şah Türbesi (Havza)
Samsun Havza ilçesinde Emir el Hac Veliyüddin Bin Bereket Camisi’nin yanında bulunan bu türbenin kime ait olduğu kesinlik kazanamamıştır. Halk arasındaki yaygın bir söylentiye göre türbe Emevilerin bölgeye yapmış olduğu seferler sırasında ölmüş olan Horasanlı bir kumandan ile oğluna aittir.
Günümüzde “Dereköy Evliyası” olarak tanınan türbe ziyaret yeridir. Özellikle erkek çocuk isteyen ve ruhsal bozukluğu olan kişiler buraya adaklarda bulunmaktadır. Türbe moloz taştan kare planlı olarak yapılmıştır.
Şeyh Savcı Türbesi (Havza)
Samsun Havza ilçesinde Şeyh Safi Köyünde bulunan bu türbenin kime ait olduğu kesinlik kazanamamıştır. Bazı iddialara göre Selçuklu sultanlarından II. Mesut’un şehzadesi Taceddin Çelebi’nin türbesidir ve 1355 tarihinde yaptırılmıştır. Bununla beraber Şeyh Safi Köyü mezarlığında Taceddin Altunbaş Gazi’ye ait bir mezar bulunmuştur. Ayrıca Taceddin Altunbaş’ın 1355 yılında yaşadığını gösterem belgelerle de karşılaşılmıştır. Bu durumda türbenin Şeyh Savcı isimli bir kişiye veya Sultan Taceddin’in oğlu Kılıçaslan Bey’e ait olduğu da düşünülmektedir. Türbe günümüze kadar değişik zamanlarda onarılmıştır. Son olarak da Çonoğluzade Mahmut Efendi tarafından 1900’lu yıllarda orijinaline uygun olarak yenilenmiştir.
Türbe kesme taştan sekizgen planlı olup üzeri içten kubbe dıştan konik bir külah ile örtülmüştür. Türbede dikkati çeken bir bezemeye rastlanmamıştır.
Sunullah Paşa Türbesi (Ladik)
Samsun Ladik ilçesinde bulunan Sunullah Paşa Türbesi’nin kitabesi günümüze gelememiştir. Bununla beraber, yapı üslubundan XVI. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Türbe kesme ve yer yer de moloz taştan yapılmıştır. Sekizgen planlı olup, üzeri yüksek bir kasnak üzerine oturan kubbe ile örtülüdür. Birkaç basamakla çıkılan türbenin giriş kapısı dikdörtgen bir çerçeve içerisinde yuvarlak kemerlidir.
Önüne iki mermer sütunun taşıdığı bir revak eklenmiştir. Türbenin sekizgen köşelerine üzerlerinde birer aynalık olan dikdörtgen söveli pencereler yerleştirilmiştir.
Şeyh Bek Türbesi (Ondokuzmayıs)
Samsun Çarşamba ilçesinde bulunan bu türbenin kime ait olduğu kesinlik kazanamamıştır. Bazı iddialara göre Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Horasan’dan gelen bir kişiye aittir. XII. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.
Türbe moloz taştan kare planlıdır.